Προς τις ακτές της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Ιδιαίτερα προς τη νότια Ιταλία, όπου οι αποικίες ήταν τόσο πολλές ώστε η περιοχή ονομάστηκε «Μεγάλη Ελλάδα».
Αιτίες αποικισμού:
οικονομικοί λόγοι (ανάγκη για καλλιεργήσιμη γη και για προμήθεια σιδήρου και άλλων μετάλλων)
πολιτικοί λόγοι (η επικράτηση σε διάφορες πόλεις πολιτικών αντιπάλων των αποίκων)
Πώς γινόταν ο αποικισμός;
Γινόταν επιλογή της περιοχής και αναχωρούσαν οργανωμένα. Συνήθως διάλεγαν περιοχή με πλούσια ενδοχώρα, απάνεμο λιμάνι και φυσική οχύρωση. Το τελευταίο ήταν πολύ σημαντικό γιατί συχνά αντιμετώπιζαν την έχθρα από τους παλιούς κατοίκους της περιοχής όπου αποίκιζαν, αν και σπάνια έφταναν στον πόλεμο.
Η πόλη από την οποία έφευγαν οι άποικοι ονομαζόταν μητρόπολη (μητέρα-πόλη)
Υπήρχε ένας αρχηγός της αποστολής (ο οικιστής). Αυτός έπρεπε να έχει ξεχωριστές ικανότητες και να εμπνέει εμπιστοσύνη σε όλους.
Γινόταν τελετή κατά την αναχώρηση με τη συμμετοχή όλων των κατοίκων της μητρόπολης
Η νέα πόλη (αποικία) είχε δική της οργάνωση και θεσμούς.
Σταδιακά, η αποικία γινόταν ανεξάρτητη και δημιουργούσε συμμαχίες και οικονομικές σχέσεις με τις γύρω πόλεις.
Οι δεσμοί της αποικίας με τη μητρόπολη ήταν στενοί και η σύγκρουση ανάμεσά τους αδιανόητη. Αν καμιά φορά συγκρούονταν, αυτό κατακρινόταν από όλους.
Οι συνέπειες του αποικισμού:
Η επαφή με άλλους λαούς διεύρυνε τον πνευματικό ορίζοντα των αποίκων
δημιουργήθηκαν νέα επαγγέλματα
αναπτύχθηκε η αγγειοπλαστική και η ζωγραφική των αγγείων
η ευρεία κατανάλωση αύξησε τις αγορές. Αυξήθηκαν οι έμποροι.
αναπτύχθηκαν παράλληλα με τους εμπόρους οι μικρέμποροι (κάπηλοι).
Η Γραμμική Β’ είχε εξαφανιστεί μαζί με την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου (περίπου το 1.200 π.Χ.). Το β’ μισό του 8ου αιώνα π.Χ. (750-700 π.Χ) μια νέα γραφή εμφανίζεται στον ελληνικό κόσμο : πρόκειται για ένα νέο αλφάβητο που μοιάζει με το φοινικικό με τη διαφορά ότι αυτό έχει και φωνήεντα (το φοινικικό είχε μόνο σύμφωνα).
Η γραφή έγινε πιο εύκολη κι έτσι πολλοί περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να μαθαίνουν να γράφουν, να διαβάζουν και να συμμετέχουν ενεργά στον πολιτισμό. Από το ελληνικό αλφάβητο γεννήθηκε αργότερα το λατινικό.
Η ΤΕΧΝΗ
Η τέχνη που δημιουργήθηκε από τον 11ο ως τον 8ο αιώνα π.Χ. ονομάστηκε γεωμετρική (από τα γεωμετρικά σχήματα που διακοσμούσαν τα αγγεία)
Γεωμετρικές ήταν και οι μορφές των ανθρώπων και των ζώων που διακοσμούσαν τα αγγεία
Αρχικά στα αγγεία ζωγραφίζανε με διαβήτη ομόκεντρους κύκλους και ημικύκλια. Αργότερα ζωγράφιζαν και τρίγωνα, ρόμβους, μαίανδρους. Στα μεγάλα αγγεία που έβαζαν πάνω από τους τάφους (τα σήματα) ζωγράφιζαν σειρές ζώων και παραστάσεις σχετικές με τον θάνατο. Προς το τέλος διακοσμούσαν τα αγγεία και με μυθολογικά θέματα.
ΟΙ ΝΑΟΙ
Αντίθετα με τη μινωική και μυκηναϊκή εποχή (που δεν είχαμε μεγάλους ναούς), τώρα φτιάχνονται για τη λατρεία των θεών μεγάλοι ναοί. Στους τοίχους βάζουν λίθους (κάτω) και πλίνθους (ψηλά). Οι στέγες είναι από πηλό και κλαδιά και έχουν σχήμα επίπεδο ή σαμαρωτό. Μερικοί ναοί π.χ. το Ηραίο της Σάμου είναι μεγάλοι με κίονες και βάθρο για το άγαλμα. Κάποιοι από τους ναούς (π.χ. Δελφοί, Δωδώνη, Ολυμπία) αποκτούν πανελλήνια ακτινοβολία.
ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ – ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ
Είναι μικρά, όπως και οι οικισμοί। Χτίζονται σε υψώματα για να υπάρχει προστασία. Μερικοί οικισμοί είναι οχυρωμένοι με ισχυρά τείχη.
Μυκηναϊκός ονομάστηκε ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα κατά την ύστερη εποχή του χαλκού. (1600-1100 π.Χ.)
Ποιος έκανε τις ανασκαφές στις Μυκήνες;
Ο Ερρίκος Σλήμαν
Ποια είναι τα σπουδαιότερα μυκηναϊκά κέντρα;
Μυκήνες, Τίρυνθα, Θήβα, Άργος, Αθήνα
Ποιες κοινωνικές τάξεις υπήρχαν στη μυκηναϊκή κοινωνία;
Άναξ, αυλικοί, ιερατείο, δήμοι (γεωργοί, κτηνοτρόφοι, τεχνίτες) και οι δούλοι.
Τι γνωρίζετε για τη θρησκεία των Μυκηναίων;
Οι Μυκηναίοι λάτρευαν όλους του ς μεγάλους Έλληνες θεούς πλην του Απόλλωνα. Σπουδαία θέση κατείχε μια θεά, η Πότνια (= σεβάσμια) θεά που ήταν η κυρίαρχη μυκηναϊκή θεότητα. Λάτρευαν τους θεούς τους σε μικρά ιερά. Το ιερατείο το αποτελούσαν άντρες και γυναίκες.
Τι γνωρίζετε για τη Γραμμική γραφή Β’
Ήταν η γραφή των Μυκηναίων. Το 1952 οι Βρετανοί Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ αποκρυπτογράφησαν τη γραφή των πινακίδων, τη Γραμμική Β. Τότε διαπιστώθηκε ότι η γλώσσα των πινακίδων ήταν ελληνική.
Η γραφή των πινακίδων είναι συλλαβική, δηλαδή κάθε σύμβολο αποδίδει μια συλλαβή (πα, τα, ρο, μα, τι).
Στα κείμενα των πινακίδων με Γραμμική γραφή Β καταγράφονται διάφορες εμπορικές-οικονομικές δραστηριότητες των ανακτόρων αλλά, έστω και έμμεσα, τα ίδια αυτά κείμενα μας δίνουν πληροφορίες για τη διοικητική οργάνωση και τη θρησκευτική ζωή του μυκηναϊκού κόσμου.μυκηναϊκός
Γιατί η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής γραφής Β’ έχει ιδιαίτερη σημασία για τους Έλληνες;
Γιατί η γλώσσα την οποία απέδιδε ήταν η ελληνική. Έτσι με την αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β ο μυκηναϊκός πολιτισμός θεωρείται ο πρώτος ελληνικός πολιτισμός.
Περιγράψτε τα μυκηναϊκά ανάκτορα
Ήταν χτισμένα στις κορυφές ακροπόλεων.Τις ακροπόλεις τις οχύρωναν με τεράστια τείχη (τα «κυκλώπεια» τείχη).Ήταν πολύ πιο απλά στο σχέδιο από τα μινωικά. Αποτελούνταν από έναν προθάλαμο που έβλεπε στην αυλή και από ένα κύριο δωμάτιο που είχε στη μέση κυκλική εστία. Ο τύπος αυτός του ανακτόρου λέγεται «μέγαρο». Γύρω από το μέγαρο υπήρχαν και άλλοι δευτερεύοντες χώροι κατοικίας των ηγεμόνων. Ήταν διοικητικά κέντρα των διαφόρων επικρατειών της Μυκηναϊκής Ελλάδας.
Ποιοι θάβονταν στους θολωτούς τάφους; Περιγράψτε τους.
Στους θολωτούς τάφους θάβονταν οι μυκηναίοι βασιλιάδες ή ευγενείς. Οι πιο σημαντικοί είναι ο «θησαυρός του Ατρέα», που θεωρήθηκε ως τάφος του Αγαμέμνονα και ο «τάφος της Κλυταιμνήστρας». Ένας μακρύς διάδρομος που αριστερά και δεξιά του είχε πέτρινους τοίχους οδηγούσε σε έναν κυκλικό θάλαμο που είχε θολωτή οροφή. Μετά την ταφή σκεπάζαν το διάδρομο και τον θάλαμο με χώμα κι έτσι εξωτερικά έμοιαζε με χαμηλό λόφο.
Τι ήταν τα κυκλώπεια τείχη ; Γιατί ονομάστηκαν έτσι;
Κυκλώπεια τείχη ονομάζονταν τα τείχη των μυκηναϊκών ακροπόλεων. Ονομάστηκαν έτσι γιατί ήταν κτισμένα με τεράστιους ογκόλιθους που πίστευαν πως μόνο κύκλωπες μπορούσαν να τα κτίσουν.
Οι μυκηναϊκές ακροπόλεις ήταν οχυρωμένες ενώ οι μινωικοί οικισμοί ήταν ανοχύρωτοι. Πού θεωρείτε ότι οφείλεται αυτό;
Μας οδηγείς το συμπέρασμα πως οι Μινωίτες ήταν ειρηνικός λαός ενώ οι Μυκηναίοι πολεμικός. Πως οι Μινωίτες δεν αντιμετώπιζαν κάποια εξωτερική απειλή ούτε είχαν μεταξύ τους συγκρούσεις στο εσωτερικό. Αντίθετα φαίνεται πως οι Μυκηναίοι είχαν εχθρούς αλλά και πιθανόν να συγκρούονταν μεταξύ τους.
Ποια στοιχεία του μυκηναϊκού πολιτισμού δείχνουν τον ελληνικό χαρακτήρα των Μυκηναίων;
Ο ελληνικός χαρακτήρας του μυκηναϊκού πολιτισμού φαίνεται με την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β. οπότε και αποδείχτηκε ότι οι Μυκηναίοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα και λάτρευαν τους ίδιους θεούς με τους Έλληνες της ιστορικής εποχής. Επίσης, ορισμένες μορφές της πρώιμης ελληνικής τέχνης των ιστορικών χρόνων έχουν τις αρχές τους στη μυκηναϊκή εποχή (π.χ. αγγειογραφία).
Ποια στοιχεία δείχνουν την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου και ποιοι ήταν οι λόγοι της κατάρρευσης του;
Καταστρέφονται ανάκτορα, ακροπόλεις και οικισμοί. Εξαφανίζεται η γραμμική γραφή Β΄
Οι λόγοι της κατάρρευσης τους είναι :
– Η μετακίνηση νέων ελληνικών φύλων (κάθοδος των Δωριέων)
-εσωτερικές αναταραχές.
– Οι επιθέσεις των λαών της θάλασσας που έπληξε το μυκηναϊκό εμπόριο
Τι γνωρίζετε για την τέχνη των Μυκηναίων;
Σημαντικές τοιχογραφίες βρέθηκαν και στα Μυκηναϊκά ανάκτορα. Επίσης έχουν βρεθεί αγγεία με παραστάσεις ανθρώπων, ζώων κλπ, χρυσά κύπελλα, ξίφη, χρυσές προσωπίδες (μάσκες) κ.α.
Μινωικός ονομάζεται ο πολιτισμός που αναπτύχθηκε στην Κρήτη κατά την τρίτη και δεύτερη χιλιετία π.Χ.
Από πού πήρε το όνομα του ο μινωικός πολιτισμός; Ποιοι οι σπουδαιότεροι οικισμοί;
Πήρε το όνομα του από το μυθικό βασιλιά της Κνωσού Μίνωα. Σπουδαιότερα κέντρα είναι η Κνωσός, η Φαιστός, η Ζάκρος και τα Μάλια.
Ποιος αρχαιολόγος έκανε τις ανασκαφές στην Κνωσό;
Τις ανασκαφές στην Κνωσό έκανε ο σερ Άρθουρ ΄Εβανς.
Για ποιους λόγους αναπτύχθηκε στην Κρήτη ο πρώτος σημαντικός πολιτισμός της Ευρώπης;
Οι παράγοντες που βοήθησαν τη δημιουργία του μινωικού πολιτισμού είναι:
-Η σπουδαία γεωγραφική θέση του νησιού (ανάμεσα σε τρεις ηπείρους και κοντά σε άλλους μεγάλους πολιτισμούς.)
-Το εύφορο έδαφος
-Η μακροχρόνια ειρήνη που επικρατούσε στο νησί.
Περιγράψτε ένα μινωικό ανάκτορο
Τα ανάκτορα είναι μεγάλα συγκροτήματα κτιρίων, αποτελούνται δηλαδή από πολλές πτέρυγες δωματίων και είναι τα διοικητικά, οικονομικά, θρησκευτικά και καλλιτεχνικά κέντρα της περιοχής στην οποία βρίσκονται.
Παρά τις επιμέρους διαφορές όλα τα μινωικά ανάκτορα έχουν τα εξής κοινά χαρακτηριστικά:
Έχουν προσανατολισμό στον άξονα Βορρά-Νότου.
Έχουν μία ορθογώνια κεντρική αυλή. Γύρω της αναπτύσσονται οι πτέρυγες των δωματίων.
Ήταν πολυώροφα, είχαν μεγάλες κλίμακες, φωταγωγούς, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης και αρκετοί χώροι τους έφεραν τοιχογραφίες. Από αυτές αντλούμε πλήθος πληροφοριών για πολλές από τις πτυχές της ζωής των Μινωιτών.
Δεν ήταν οχυρωμένα.
Τι γνωρίζετε για τη μινωική λατρεία
Οι Μινωίτες πίστευαν, βασικά, σε ένα σύμπλεγμα γυναικείων θεοτήτων οι οποίες έχουν άμεση σχέση με τη βλάστηση και τη διαδοχή των εποχών, την άνθηση και το μαρασμό, το θάνατο και την ανάσταση. Στα χρόνια της ακμής του μινωικού πολιτισμού δεν υπήρχαν στην Κρήτη μεγάλοι ναοί αλλά μόνο μικρά ανακτορικά ή οικιακά ιερά. Συχνά η λατρεία του θείου πραγματοποιείται και σε σπήλαια, όπως στο Δικταίο Άντρο, όπου οι πιστοί προσέφεραν μικρά ειδώλια που απεικόνιζαν τους ίδιους τους θεούς.
Μεγάλη είναι η σημασία του ιερού δέντρου στη μινωική θρησκεία. Το κύριο ιερό δέντρο φαίνεται να είναι η ελιά.
Από τα ζώα σημαντικό ρόλο παίζει στη μινωική θρησκεία ο ταύρος.
Οι τελετές περιλάμβαναν χορούς και αγώνες, όπως τα ταυροκαθάψια.
Το ιερατείο το αποτελούσαν κυρίως γυναίκες, αλλά υπήρχαν και άνδρες ιερείς.
Τι ήταν τα ταυροκαθάψια;
Ήταν ένα αγώνισμα στη μινωική Κρήτη κατά το οποίο ο αθλητής με ένα ακροβατικό πηδούσε πάνω από τον ταύρο την ώρα που αυτός επιτιθόταν. Αποτελούσε μέρος των λατρευτικών τελετών
Ποια είδη γραφής έχουμε στη μινωική Κρήτη;
α) Αρχικά τα ιερογλυφικά. Δεν έχουν αποκρυπτογραφηθεί.
Β) Τη γραμμική Α. Η γραμμική Α ήταν συλλαβική, δηλαδή κάθε σημείο αντιστοιχούσε σε μία συλλαβή, και υπήρξε το πρότυπο για την ανάπτυξη της μυκηναϊκής γραφής. Σημεία αυτής της γραφής έχουν βρεθεί κυρίως επάνω σε αγγεία ή χαραγμένα σε πινακίδες απογραφής εμπορευμάτων. Ούτε η γραφή αυτή έχει αποκρυπτογραφηθεί.
Τι γνωρίζετε για την τέχνη των Μινωιτών;Οι Μινωίτες ξεχώρισαν για την Τέχνη τους, η οποία έχει ποικιλία και πρωτοτυπία. Τα έργα τους έχουν ζωντάνια και χάρη. Συχνά απεικόνιζαν τη φύση. Επηρέασαν τους Κυκλαδίτες και τους Μυκηναίους. Ξεχωρίζουν :α) οι τοιχογραφίες (κυρίως από την Κνωσό) με ζώα, θαλάσσια θέματα, θρησκευτικά θέματα και τοπία.β) τα καμαραϊκά αγγεία: γίνονταν με τον κεραμικό τροχό. Ονομάζονται έτσι λόγω του σπηλαίου των Καμαρών, όπου πρωτοβρέθηκαν. Εξάγονταν στην Ανατολική Μεσόγειο και την Αίγυπτο και ήταν διακοσμημένα με καμπυλόγραμμα σχέδια και πιο σπάνια με ζώα ή φυτά. Ήταν πολύχρωμα.γ) τα πήλινα ειδώλια που παριστάνουν κυρίως γυναίκες.δ) τα αγγεία με μορφή κεφαλιού ζώου
Πότε: Ο Κυκλαδικός πολιτισμός αναπτύχθηκε κατά την 3η και 2η χιλιετία π.Χ. (Εποχή του Χαλκού)
Πού: Στις Κυκλάδες.
Παράγοντες ανάπτυξης:
Οι Κυκλάδες
έχουν ήπιο κλίμα
έχουν πολύ καλή γεωγραφική θέση («γέφυρα μεταξύ Ευρώπης, Ασίας, Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης)
Οι Κυκλαδίτες αναπτύσσουν το εμπόριο και έρχονται σε επαφή με άλλους πολιτισμούς
Οικισμοί: Φτιάχνουν οικισμούς που είναι αυτόνομοι, χωρίς κεντρική εξουσία. Αρχικά οι οικισμοί είναι κοντά στη θάλασσα, στη συνέχεια μεταφέρονται στους λόφους για περισσότερη ασφάλεια.
Ο σημαντικότερος οικισμός είναι το Ακρωτήρι της Σαντορίνης
1.600 π.Χ. περίπου: Καταστροφή οικισμών από σεισμό.
Η τέχνη :
α) μαρμάρινα ειδώλια (αγαλματάκια) που παριστάνουν γυμνές γυναίκες και σπάνια άνδρες (μουσικούς, πολεμιστές ή κυνηγούς). Οι λεπτομέρειες στα αγάλματα αυτά είναι λίγες.
β) αγγεία πολύ εντυπωσιακά με πολύ ωραία διακόσμηση