Όλα τα άρθρα του/της Βασιλική Παπαϊωάννου

ι 513-630

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/Didaskontas-Odysseia15.htm

Υβριστής γίνεται ο άνθρωπος που υπερβαίνει τα όριά του προσβάλλοντας/αδικώντας θεούς ή/και ανθρώπους. Η υπέρβαση αυτή/η ύβρη προκαλεί την οργή των θεών/τηνέμεση, και ακολουθεί η τιμωρία/ η τίση.

 

Ε. Ερμηνευτικές επισημάνσεις, Αποσπάσματα από τη σχετική Βιβλιογραφία
 

Ερμηνευτικές επισημάνσεις

 

1. Η Ύβρις του Οδυσσέα

Οι φάσεις της κλιμακούμενης πορείας του (νικητή) Oδυσσέα προς την ύβρη και οι αντίστοιχες αντιδράσεις του (ηττημένου) Πολύφημου:

α. Μετά τις βιαστικές αλλά ψύχραιμες ενέργειες των στίχων 513-24 και την αίσθηση μιας σιγουριάς (527), ο Οδυσσέας θριαμβολογεί ως ήρωας επικός χλευάζοντας τον ηττημένο αντίπαλο: υπογραμμίζει τη γενναιότητά του και τη δίκαιη τιμωρία του Κύκλωπα, αλλά την αποδίδει στον Ξένιο Δία, στο όνομα του οποίου μάταια είχε ζητήσει φιλοξενία (528-34).

– Οργισμένος ο τυφλωμένος Κύκλωπας αντιδρά με άλογο πρωτογονισμό: οδηγημένος από τη φωνή του Oδυσσέα εκσφενδονίζει καταπάνω τους «μια κορυφή ψηλού βουνού», που απείλησε το καράβι και το γύρισε πίσω, η ναυτική εμπειρία του ήρωα όμως απέτρεψε το κακό (535-46).

β. Πιο σίγουρος τώρα ο Οδυσσέας («δυο φορές μακρύτερα από πριν»), παρά την αποτρεπτική συμβουλή των συντρόφων του (πρβλ. ι 48-54), προκαλεί τον Κύκλωπα καυχώμενος για την επιτυχία του: θεωρεί δικό του κατόρθωμα την τύφλωση και αποκαλύπτει την ταυτότητά του με όλους τους επίσημους τίτλους της (547-63) – από Oὖτις ξαναέγινε Oδυσσέας.

– H αποκάλυψη της ταυτότητας του Oδυσσέα ενεργοποιεί τη μνήμη του Πολύφημου: θυμάται μια παλιά προφητεία και, με βάση το δικό του μέγεθος, εκπλήσσεται με την ασημαντότητα του ανθρώπου που, για να τον τυφλώσει, χρησιμοποίησε απάτη. Επιχειρεί στη συνέχεια να ανταποδώσει –αλλά εντελώς αδέξια– την απάτη και κάνει λόγο για τον πατέρα του, τον Ποσειδώνα, ως τον μόνο που μπορεί να τον γιατρέψει (565-80).

γ. O Οδυσσέας άκουσε για δεύτερη φορά τώρα (μετά το ι 459) ότι ο Ποσειδώνας είναι πατέρας του Πολύφημου, αλλά δεν συγκρατείται· και δεν απευθύνεται μόνο εκδικητικά στον Κύκλωπα, αλλά προσβάλλει και τον μεγάλο θεό της θάλασσας περιφρονώντας τη δύναμή του (και βρίσκεται στον χώρο του)· ξεπέρασε έτσι τα ανθρώπινα όρια (582-4/).

– H αντίδραση του Πολύφημου: απευθύνει παράκληση στον πατέρα του και –με τα στοιχεία που διαθέτει πια– διατυπώνει μια διαζευκτική κατάρα για τον Oδυσσέα, που ο Ποσειδώνας την ενωτίστηκε αμέσως (585-97), χωρίς να καθορίσει όμως ποια εκδοχή της θα ισχύσει

→ Οι τρεις σύντομοι λόγοι του Oδυσσέα προς τον Κύκλωπα, κατιόντες ως προς την έκταση (6/<5> – 4 – 3 στ., αντίστοιχα) ανιόντες όμως, ως προς την ένταση, νευρώνουν το μέρος αυτό του κειμένου και υπογραμμίζουν τη διάθεση του ήρωα για θριαμβολογία, που κλιμακώνεται, έχει ωστόσο ψυχολογική εξήγηση: η αίσθηση της προσωπικής επιτυχίας (εξαπάτησε – τύφλωσε – αποδυνάμωσε έναν γίγαντα), που εκδηλώθηκε ήδη στο 460-1 και 493-4, ήταν φυσικό να μεγαλώσει, όταν ο Οδυσσέας, με την ιδέα ότι ξέφυγε τον κίνδυνο, θέλησε ως ήρωας επικός να πανηγυρίσει τη νίκη του, εκδικούμενος έτσι και την απώλεια των έξι συντρόφων του. Aρχίζει λοιπόν να θριαμβολογεί σεμνά στην αρχή, υπεροπτικά στη συνέχεια και προσβλητικά τέλος για τον ίδιο τον Ποσειδώνα· έφτασε έτσι στην ύβρη.

 

2. H έννοια ὕβρις σχολιάζεται εκτενέστερα τώρα σε σχέση με τη συμπεριφορά τόσο του Oδυσσέα, όσο και του Πολύφημου (βλ. και τη σημείωση 13 της 2ης διδ. ενότητας): H ὕβρις είναι σύλληψη του ανθρώπου που διαμορφώθηκε μέσα σε θεοφοβούμενη κοινωνία, έχει μια αίσθηση δικαίου και γνωρίζει τα όριά του στις σχέσεις του με τους θεούς και τους συνανθρώπους του. Εκδηλώνεται ως προσβολή/αδικία εις βάρος θεών ή/και ανθρώπων, σε στιγμές που κάποιος αισθάνεται δυνατός, νικητής κ.τ.ό., και καταλήγει σε υπέρβαση των ορίων του. Την υπέρβαση αυτή οι θεοί την εχθρεύονται· ή, μάλλον, η υπέρβαση προκαλεί την οργή των θεών/τη νέμεση και ακολουθεί η τιμωρία/η τίση, αν ο πορευόμενος προς την ύβρη αδιαφορήσει για την (με κάποιον τρόπο) προειδοποίηση των θεών να σταματήσει αυτή την πορεία· σχηματικά:

ύβρη→νέμεση→τίση.

H ὕβρις εδώ προβάλλει ως ασέβεια/περιφρόνηση του Ποσειδώνα από τον Oδυσσέα, και ο Δίας εκδήλωσε αμέσως την απαρέσκειά του προς τον ήρωα ορίζοντας και την τιμωρία του (615-8), που θεμελιώνει τη δομή του ποιήματος. Ήταν αναγκαία, δηλαδή, η ύβρις του Oδυσσέα για να συνδεθούν τα παθήματά του με την ηθική αρχή της Οδύσσειας, σύμφωνα με την οποία όποιος παθαίνει έχει φταίξει γι’ αυτό. Σημασία έχει ότι ο ποιητής φρόντισε το ἀναγκαῖον να το συνδυάσει με το εἰκός, να γίνει δηλαδή υβριστής ο Οδυσσέας σε μια στιγμή που ήταν ψυχολογικά ώριμος γι’ αυτό.

Εκτός λοιπόν από την επική καυχησιολογία, προστέθηκε και ηθική στο παραμύθι του Kύκλωπα.

 

3. Η λεία

Aπό τις τελευταίες ενέργειες του Oδυσσέα και των συντρόφων του επισημαίνεται η δίκαιη μοιρασιά της λείας και η τιμητική προσφορά του κριαριού στον αρχηγό, το οποίο έσπευσε να προσφέρει ευχαριστήρια θυσία στον Δία, που δεν έγινε όμως δεκτή (610-6/<548-53>). H άρνηση αυτή αποτελεί την πρώτη ένδειξη ότι ο Oδυσσέας, προσβάλλοντας τον Ποσειδώνα, έγινε δυσάρεστος στους θεούς.

H απόφαση, τώρα, του Δία να αφανιστούν τα καράβια και οι σύντροφοι του Oδυσσέα (616-8/<554-5>), όπως εκ των υστέρων υποθέτει στη διήγησή του ο ήρωας, δείχνει ότι ο πατέρας των θεών και των ανθρώπων, αναλαμβάνοντας ρόλο διαιτητή, καθόρισε ως τιμωρία του ήρωα τη μικρότερη εκδοχή του αιτήματος του Πολύφημου· επέλεξε δηλαδή την τιμωρία τη σύμφωνη με τη σχετική παράδοση για τη μοίρα του Oδυσσέα, αυτήν που αναγκάστηκε, τελικά, να δεχθεί και ο Ποσειδώνας.

 

4. «Κυκλώπεια» και ηθογράφηση του Οδυσσέα

H «Kυκλώπεια» ηθογραφεί τον Oδυσσέα περισσότερο από κάθε άλλη περιπέτειά του και γίνεται αιτία και αφετηρία των βασάνων του. Στη σπηλιά του Πολύφημου ο ήρωας δεν είναι ακόμη πολύπαθος· τον χαρακτηρίζει τόλμη και διάθεση ερευνητική. Δοκιμάζει έτσι τον Κύκλωπα στο όνομα του Ξένιου Δία. Και όταν διαπιστώνει τη στάση του απέναντι στους θεούς, αρχίζει να παίρνει προφυλάξεις (με την πλαστή ιστορία για το καράβι τους), ενώ, όταν δοκιμάζεται (με την απώλεια έξι συντρόφων), επιστρατεύει κάθε δολερό τέχνασμα (το κρασί, την τύφλωση, το πλαστό όνομα, τη φυγή κάτω από τα κριάρια), εξουδετερώνει τον γίγαντα και σώζεται μαζί με τους υπόλοιπους έξι συντρόφους. Επιβεβαιώνει έτσι στο έπακρο τους χαρακτηρισμούς του πολύτροπου/του πολυμήχανου/του πολυμήτιος, ως επικός ήρωας όμως δεν αποφεύγει την καυχησιολογία –και δίνει στοιχεία στον Πολύφημο για την κατάρα του– ούτε την υπέρβαση των ανθρώπινων ορίων – και προσβάλλει τον Ποσειδώνα. Γίνεται έτσι υβριστής, γι’ αυτό ο Δίας, αντί να δεχτεί τη θυσία του, καθορίζει την τιμωρία του. Στη συνέχεια ο Οδυσσέας, πληρώνοντας το αμάρτημά του και αναπτύσσοντας καρτερία στις συμφορές, θα αποδειχτεί και πολύτλας (πολύπαθος και καρτερικός).

 

πρόσθετη ανάλυση

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

  1. “Η έξοδος του Οδυσσέα και των συντρόφων του από τη σπηλιά” (513-524)
  2. “Οι προκλήσεις του Οδυσσέα και οι αντιδράσεις του Κύκλωπα” (527-553)
  3. “Ο Οδυσσέας αποκαλύπτει το πραγματικό όνομά του” (558-580)
  4. “Η προσβολή του Οδυσσέα προς τον Ποσειδώνα και το αίτημα του Πολύφημου προς τον πατέρα του” (581-630)

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΟΧΗΣ

  1. Το σχήμα ύβρις→νέμεσις→τίσις υπάρχει στην ενότητά μας. Ο Οδυσσέας συμπεριφέρεται αλαζονικά μετά την επιτυχία του σχεδίου του, καυχιέται για τις ικανότητές του (560-563) και φθάνει στο σημείο να υποτιμά ακόμα και τον Ποσειδώνα (582-584). Αυτή η υπεροπτική στάση του Οδυσσέα είναι η ΥΒΡΙΣ. Είναι φυσικό οι θεοί και ιδιαίτερα ο Ποσειδώνας να εξοργίστηκαν με τα λόγια του Οδυσσέα (ΝΕΜΕΣΙΣ). Έτσι η τιμωρία του ήρωα (η ΤΙΣΙΣ) θεωρείται αναπόφευκτη (576-597, 615-618). Το ίδιο σχήμα επισημαίνεται και στους στίχους 532-534, όπου ο Οδυσσέας λέει ότι η τύφλωση του Πολύφημου (ΤΙΣΙΣ) ήταν αποτέλεσμα της οργής των θεών (ΝΕΜΕΣΙΣ) εξαιτίας της προσβλητικής συμπεριφοράς του και της άρνησής του να φιλοξενήσει τους ξένους (ΥΒΡΙΣ)
  2. Η Μοίρα είχε πολύ μεγάλη σημασία για τον ομηρικό άνθρωπο. Τόση ήταν η σημασία της, που ούτε οι θεοί δεν μπορούσαν να την αποτρέψουν (591-593). Ο Πολύφημος ζητάει από τον πατέρα του να εμποδίσει τον Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του, αλλά γνωρίζει ότι αν η μοίρα του ήρωα είναι διαφορετική, ούτε ο θεός Ποσειδώνας μπορεί να κάνει κάτι. Γι’ αυτό τον λόγο ο Κύκλωπας ζητά από τον θεό αν δεν μπορέσει να αποτρέψει το νόστο του, τότε να βασανίσει τον Οδυσσέα και να τον καθυστερήσει.
  3. Στην ενότητα φαίνεται ότι οι σχέσεις ανθρώπων και θεών στηρίζονται στην αρχή της προσφοράς και της ανταπόδοσης. Οι θνητοί προσφέρουν θυσίες στους θεούς προκειμένου να κερδίσουν την εύνοια των αθανάτων. Έτσι στους στίχους 612-615 ο Οδυσσέας προσφέρει θυσία στον Δία για να τον ευχαριστήσει που σώθηκε από τον Κύκλωπα και για να του ζητήσει βοήθεια για το υπόλοιπο ταξίδι του. Όμως ο θεός είναι θυμωμένος κι έτσι δε δέχεται τη θυσία (στ. 615-618)

Η ΥΒΡΙΣ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ

Η ύβρις έχει πολύ σημαντική θέση στο ομηρικό έπος. Ο άνθρωπος διαπράττει ύβρη όταν αισθάνεται πολύ δυνατός, υπερβαίνει τα ανθρώπινα όρια και επομένως ασεβεί απέναντι στους θεούς. Οι θεοί με τη σειρά τους οργίζονται (νέμεσις) και τιμωρούν τους αλαζόνες θνητούς (τίσις).

Στη ραψωδία ι ο Οδυσσέας μετά το φοβερό σχέδιό του, που έσωσε τον ίδιο και τους συντρόφους του από τον Κύκλωπα, αισθάνεται πανίσχυρος και επιδίδεται σε καυχησιολογία, που προσβάλλει τόσο τον Πολύφημο, όσο και τον Ποσειδώνα. Ο Δίας αντιδρά άμεσα και επιτρέπει στον Ποσειδώνα να τιμωρήσει τον Οδυσσέα, κάτι που βοηθά την προώθηση του μύθου. Η ύβρη του Οδυσσέα προαναγγέλλει τα βάσανα που θα περάσει στο εξής ο ήρωας.

ΠΑΡΕΚΒΑΣΗ

Στα λόγια του Πολύφημου στους στίχους 565-570 υπάρχει μια παρέκβαση, καθώς ο Κύκλωπας αναφέρεται στην προφητεία κάποιου μάντη, ο οποίος είχε προβλέψει την τύφλωση του Πολύφημου από κάποιον Οδυσσέα.

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ

α. 582-584 : η ύβρις του Οδυσσέα προοικονομεί τις μετέπειτα συμφορές του.

β. 587-597 : προοικονομούνται τα βάσανα του Οδυσσέα. (η δέηση του Πολύφημου στον πατέρα του, ο οποίος την εισακούει)

γ. 615-618 : επίσης προαναγγέλλονται τα βάσανα του ήρωα. (ο Δίας δείχνει τον θυμό του για τον Οδυσσέα και δεν δέχεται την θυσία του)

ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

λιγνόποδα βοσκήματα (516) : τυπικό επίθετο

καλόμαλλα βοσκήματα (523) : τυπικό επίθετο

αλμυρή θάλασσα (524) : τυπικό επίθετο

δειλό αρχηγό (529) : τυπικό επίθετο

θολωτή σπηλιά (530) : τυπικό επίθετο

ανόσια έργα (532) : τυπικό επίθετο

θνητούς ανθρώπους (560) : τυπικό επίθετο

σπουδαίος και μεγάλος μάντης (566) : τυπικό επίθετο

άντρα μέγα και όμορφο (571) : τυπικό επίθετο

ξακουσμένο Κοσμοσείστη (576) : τυπικό επίθετο

τελειώνοντας αυτός τον λόγο του, εγώ αμέσως του αποκρίθηκα (581) : τυπική έκφραση

Έτσι μου μίλησαν/έτσι του μίλησα (558-585) : τυπική έκφραση

ο Οδυσσέας ο πορθητής, γιος του Λαέρτη (562-563) : τυπική έκφραση

μακάριους θεούς (579) : τυπικό επίθετο

μέγα Ποσειδώνα (586) : τυπικό επίθετο

Ποσειδών, με την κατάμαυρή σου κόμη (587) : τυπική έκφραση

ο πορθητής της Τροίας Οδυσσεύς, γιος του Λαέρτη (589) : τυπική έκφραση

ο θεός με την κατάμαυρή του χαίτη (596-597) : τυπική έκφραση

στον Κρονίδη Δία…κύριο των πάντων (614-615) : τυπική έκφραση

μαύρα νέφη (614) : τυπικό επίθετο

ιερή προσφορά (616) : τυπικό επίθετο

καλοκούβερτα καράβια (617) : τυπικό επίθετο

τιμημένοι σύντροφοι (618) : τυπικό επίθετο

κρέας άφθονο…γλυκό κρασί (620) : τυπική έκφραση

την άλλη μέρα που ξημέρωσε, ροδίζοντας τον ουρανό η Αυγή (623) : τυπική έκφραση

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Οδυσσέας : στο συγκεκριμένο απόσπασμα συμπεριφέρεται με τρόπο που δεν αρμόζει στο ήθος του. Είναι γεμάτος θυμό και εκδικητική μανία για τον Πολύφημο, που του στέρησε 6 συντρόφους.Περηφανεύεται για τις ικανότητές του και χλευάζει τον αντίπαλό του (529-534). Ο Οδυσσέας δεν σταματά να προκαλεί τον Κύκλωπα, ούτε όταν τίθεται σε κίνδυνο η ζωή η δική του και των συντρόφων του και παρά το γεγονός ότι εκείνοι προσπαθούν να τον αποτρέψουν.Συμπεριφέρεται αλαζονικά αποκαλύπτοντας την πραγματική του ταυτότητα και υβριστικά προς τον Ποσειδώνα (582-584). Στη συνέχεια συμπεριφέρεται μεδικαιοσύνη και αγάπη προς τους συντρόφους του, καθώς μοιράζεται μαζί του τα ζώα που έκλεψε από την χώρα των Κυκλώπων (610-611). Στο τέλος της ενότητας, εκφράζει την ευσέβειά του και την ευγνωμοσύνη του προς τον Δία, προσφέροντάς του θυσία (612-615), την οποία όμως ο θεός δεν δέχεται με αποτέλεσμα ο ήρωας να αρχίσει ναανησυχεί για το μέλλον του (615-618)

Πολύφημος : οργίζεται στο άκουσμα των προκλητικών λόγων του Οδυσσέα. Είναι πρωτόγονος και απολίτιστος αι δρα με βάση το ένστικτο και όχι τη λογική του. Όταν ο Οδυσσέας του αποκαλύπτει την πραγματική του ταυτότητα, ο εγωισμός του Κύκλωπα πληγώνεται και νιώθει ότι ηττήθηκε από έναν κατώτερό του.

Σύντροφοι : παρουσιάζονται συνετοί, αντίθετα με τον αρχηγό τους. Ξεπερνούν τον Οδυσσέα σε φρόνηση, προσπαθώντας μάταια να τον συγκρατήσουν. Δεν τα καταφέρνουν, αλλά υποτάσσονται στη θέληση του Οδυσσέα, αν και γνωρίζουν ότι δεν πράττει ορθά. Δείχνουν σεβασμό και εκτίμηση για τον αρχηγό τους.

πηγή:http://skapanefs.blogspot.gr/2015/03/blog-post.html

Πελοποννησιακός Πόλεμος

Ιστορία α'
  1. Συζητάμε για τον πόλεμο

Μυθολογία και Πόλεμος -Ειρήνη

Ερώτηση: Η λέξη ειρήνη ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα «είρω», που σημαίνει «ενώνω». Πώς ερμηνεύετε αυτή την ετυμολογία;

2.  Η Αθήνα προτού ξεκινήσει ο Πελοποννησιακός Πόλεμος

020 ΑΡΧΑΙΑ-ΑΘΗΝΑ-ΤΟΥ-ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ

Η Αθήνα στην έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου

2

1

Παρατηρήστε τις εικόνες: Ποιες διαφορές παρατηρείτε;

Ας γνωρίσουμε τη Μύρτιδα

Myrtis

 

 

https://www.slideshare.net/Kvarnalis75/1-11789691

 

 

ΤΑ ΑΙΤΙΑ

1)      Η κόντρα μεταξύ Αθήνας και Κορίνθου (η Αθήνα έστρεψε την προσοχή της προς το Ιόνιο και την Αδριατική, όπου οι Κορίνθιοι είχαν πολλά εμπορικά συμφέροντα)

2)      Η διαφορά στο πολίτευμα μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης, η οποία οδήγησε στο να δημιουργηθεί μίσος μεταξύ τους (οι Σπαρτιάτες έβλεπαν με καχυποψία την αυξανόμενη δύναμη των Αθηναίων).

ΟΙ ΑΦΟΡΜΕΣ

1)      Η διαμάχη μεταξύ Κορίνθου και Κέρκυρας για την Επίδαμνο (Δυρράχιο) : η Κέρκυρα ζήτησε και πήρε τη βοήθεια των Αθηναίων.

2)      Η αποστασία από την Αθηναϊκή συμμαχία της Ποτίδαιας (432 π.Χ.) στη Χαλκιδική μετά από παρότρυνση των Κορινθίων.

3)      Το «Μεγαρικό ψήφισμα» : σε αντίποινα για την Ποτίδαια, ο Περικλής απαγόρευσε στα πλοία των Μεγαρέων, που ήταν σύμμαχοι των Σπαρτιατών να αγκυροβολούν σε λιμάνια της Αθηναϊκής συμμαχίας.

Οι τρεις παραπάνω ενέργειες παραβίασαν τις Τριακονταετείς Σπονδές. Έτσι σε συνέδριο των συμμάχων των Σπαρτιατών που έγινε στη Σπάρτη, αποφασίστηκε η κήρυξη του πολέμου, κάτι που ήθελαν πολύ οι Κορίνθιοι και οι Μεγαρείς.

Ο πόλεμος ονομάστηκε ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣκαι κράτησε 27 χρόνια (431-404 π.Χ.). Χωρίζεται σε τρεις φάσεις :

α) Αρχιδάμειος Πόλεμος : 431-421 π.Χ.

β) Σικελική εκστρατεία : 415-413 π.Χ.

γ) Δεκελεικός Πόλεμος : 413-404 π.Χ.

 

Ο ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 431-421 π.Χ.

  • Οι Θηβαίοι (σύμμαχοι των Σπαρτιατών) εισβάλλουν στηνΠλάταια (σύμμαχο της Αθήνας)
  • Ο πελοποννησιακός στρατός με αρχηγό το βασιλιά της Σπάρτης, Αρχίδαμο, φθάνει στην Αττική, λεηλατεί την ύπαιθρο και αναγκάζει τους Αθηναίους να κλειστούν μέσα στην οχυρωμένη πόλη.
  • Το 430 π.Χ. ξεσπάει στην Αθήνα πανούκλα (λοιμός). Πάρα πολλοί Αθηναίοι πεθαίνουν, ανάμεσά τους και οΠερικλής (429 π.Χ.). Τον διαδέχεται ο Κλέων (πολιτικός χωρίς μεγάλες ικανότητες και δημαγωγός)
  • Κάποιοι σύμμαχοι της Αθήνας αποστατούν λόγω της βαριάς φορολογίας. Οι Αθηναίοι τους τιμωρούν π.χ.καταστροφή της Λέσβου το 428 π.Χ.
  • Το 425 π.Χ. οι Αθηναίοι αιφνιδιάζουν τους Σπαρτιάτες και καταλαμβάνουν ένα μικρό νησάκι δίπλα στην Πύλο, τηΣφακτηρία. Κατόπιν συλλαμβάνουν πολλούς Σπαρτιάτες και τους μεταφέρουν αιχμάλωτους στην Αθήνα. Οι Σπαρτιάτες ζητούν ειρήνη, αλλά η Αθήνα αρνείται.
  • Οι Σπαρτιάτες με αρχηγό το στρατηγό Βρασίδα καταλαμβάνουν την Αμφίπολη (πόλη της Χαλκιδικής και σύμμαχο της Αθήνας).
  • Οι Αθηναίοι αντιδρούν και στέλνουν τον Κλέωνα με στρατό στη Μακεδονία. Στη μάχη που γίνεται στην Αμφίπολη το 422 π.Χ. σκοτώνεται και ο Βρασίδας και ο Κλέωνας.
  • Το 421 π.Χ. υπογράφεται με πρωτοβουλία του Αθηναίου αρχηγού του αριστοκρατικού κόμματος, Νικία, ειρήνη για 50 χρόνια, ανάμεσα στη Σπάρτη και την Αθήνα.

πηγή:http://skapanefs.blogspot.gr/2012/02/431-421.html

Ακούστε τις  3 φάσεις του Πελοποννησιακού

 

25/5 Φωτόδεντρο Α’ φάση Πελοποννησιακού πολέμου

Ασκηση: Ποιο ή ποια γεγονότα κατά τη γνώμη σας είχε τις σοβαρότερες επιπτώσεις στους Αθηναίους;

peloponnhsiakos

Το ρήμα στα Νέα Ελληνικά

Γλώσσα α'

 

Οι φωνές, οι συζυγίες και οι τάξεις του ρήματος στα Νέα Ελληνικά

hhttp://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/foni-sizigia-rim-NE.htm

Το ρήμα και οι διαθέσεις του στα Νέα Ελληνικά

NE.htmttp://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/diathesi-rim-NE.htm

Οι εγκλίσεις του ρήματος στα Νέα Ελληνικά

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/egliseis-rim-NE.htm

Το θέμα και ο χαρακτήρας του ρήματος στα Νέα Ελληνικά

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/thema-rim-NE.htm

Η αύξηση του ρήματος στα Νέα Ελληνικά

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/auxisi-rim-NE.htm

Οι χρόνοι του ρήματος και το ποιόν ενέργειας στα Νέα Ελληνικά

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/xronoi-rim-NE.htm

Κλίση του ρήματος

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20Nea/klisi-rimatos-NE.htm

Η συγκρότηση της αθηναϊκής κοινωνίας Η καθημερινή ζωή/φύλλο εργασίας

Φύλλα εργασίας στην Ιστορία α γυμνασίου

ε4. ΦΕσΟ Η συγκρότηση της αθηναϊκής κοινωνίας Η καθημερινή ζωή (1)

Η διαδικασία της μόρφωσης – Ο Αθηναίος και η εργασία – Η Αθήνα γιορτάζει

Η ΜΟΡΦΩΣΗ
Οι Αθηναίοι ήθελαν :
1.    την ανάπτυξη του σώματος και του πνεύματος.
2.    την ανάπτυξη της πολιτικής σκέψης
3.    την ανάπτυξη του καλού γούστου
4.    την ανάπτυξη της κοινωνικότητας
5.    την ανάπτυξη της ευπρέπειας

παιδαγωγός : μορφωμένος δούλος που βοηθά στο σπίτι το αγόρι στο διάβασμα και το συνοδεύει στο σχολείο.

γραμματιστής : διδάσκει γραφή, ανάγνωση και ομηρικά έπη

κιθαριστής : διδάσκει μουσική

παιδοτρίβης : γυμνάζει το αγόρι

σοφιστές : δίδασκαν τα παιδιά των πλουσίων στην εφηβική ηλικία την τέχνη του να πείθεις τον άλλον. Οι σοφιστές ήταν μορφωμένοι άνθρωποι που είχαν μαζευτεί στην Αθήνα από όλα τα μέρη της Ελλάδας.

Η ΕΡΓΑΣΙΑ
1. Αγρότες : οι περισσότεροι Αθηναίοι ήταν αγρότες με μικρά χωράφια που τα καλλιεργούσαν με τη βοήθεια των δούλων. Οι κτηνοτρόφοι ήταν λίγοι.
2. Τεχνίτες : ζούσαν στην πόλη. Τα εργαστήριά τους ήταν μικρά και ήταν συγκεντρωμένα σε μια συγκεκριμένη περιοχή, ανάλογα με το είδος που πουλούσαν π.χ. οι αγγειοπλάστες βρίσκονταν στον Κεραμεικό.
3. Έμποροι : Η αύξηση του εμπορίου ήταν μεγάλη. Γίνονταν εισαγωγές τροφίμων και πρώτης ύλης π.χ. ξύλα και εξαγωγές αγγείων, όπλων, υφασμάτων προς όλη τη Μεσόγειο. Με το εμπόριο ασχολήθηκαν κυρίως οι μέτοικοι.
4. Καλλιτέχνες, διανοούμενοι, πολιτικοί.

ΟΙ ΓΙΟΡΤΕΣ
1.    Η πιο λαμπρή γιορτή ήταν τα Παναθήναια : κάθε 4 χρόνια προς τιμήν της θεάς Αθηνάς
2.    Τα Μεγάλα ή «εν άστει» Διονύσια προς τιμήν του θεού Διόνυσου κατά τα οποία γινόταν θεατρικός διαγωνισμός
3.    Τα Ανθεστήρια : προς τιμήν του Διονύσου κατά τα οποία δοκίμαζαν το νέο κρασί.
4.    Τα Ελευσίνια : προς τιμήν της Δήμητρας και της Περσεφόνης στις αρχές Οκτωβρίου. Η πομπή ξεκινούσε από την Αθήνα και έφθανε μέσω της Ιεράς Οδού στην Ελευσίνα, όπου γίνονταν τα Ελευσίνια μυστήρια.

πηγη:http://skapanefs.blogspot.gr/2012/01/blog-post_9451.html

ραψ. ι 240-512 (ανάλυση)

 

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/OMHROS%20ODYSSEIA/Odysseia/Didaskontas-Odysseia14.htm

1. Οι Κίκονες

Το επεισόδιο των Kικόνων είναι η μόνη ρεαλιστική περιπέτεια (σαν τις επιδρομές που επιχειρούσαν οι Αχαιοί κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου για λόγους ανεφοδιασμού)· από τους Λωτοφάγους και μετά περνούμε στον χώρο του μύθου και του παραμυθιού, «στον οποίο οι πάγιες ηρωικές αξίες, οι αξίες της ανθρώπινης κοινωνίας και του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, δεν έχουν κανένα απολύτως αντίκρισμα. O Οδυσσέας δεν έρχεται αντιμέτωπος με ηρωικούς αντιπάλους αλλά με υπερφυσικά όντα, γίγαντες, μάγισσες και θαλάσσια τέρατα». Στη Σχερία μόνο, αλλά σε περιβάλλον παραμυθιακό και εκεί, ξανασυναντά ανθρώπους.

 

2. Η τεχνική in medias res

H επιλογή του ποιητή να αρχίσει την Oδύσσειά του in medias res έχει ως ευτυχή συνεπαγόμενα:

• Να διηγηθεί ο ίδιος ο Οδυσσέας τις πρώτες δίχρονες περιπέτειες που έζησε μαζί με τους συντρόφους του. Και κάνει αισθητή τη χρονική απόσταση, που τον χωρίζει από αυτές, καθώς η διήγησή του συνταιριάζει δυο φωνές: η μία διηγείται τα γεγονότα στη διαδοχική τους εξέλιξη και η άλλη τα σχολιάζει και ως ένα σημείο τα ερμηνεύει, άλλοτε εκ των προτέρων και άλλοτε εκ των υστέρων. Στην ενότητα αυτή, π.χ., αποκαλεί προκαταβολικά «νηπίους» τους συντρόφους στο επεισόδιο των Kικόνων, χαρακτηρίζει τον Πολύφημο πριν τον γνωρίσει, σχολιάζει τις σωστές ενέργειές του (310- /< 81- >, 460-1/<413-4>, 493-4/<445>, κ.ά) αλλά και τη λανθασμένη ( 53-4/< 8-9>). Αποδεικνύεται, λοιπόν, δεξιοτέχνης αφηγητής των περιπετειών του ο ήρωας, έπαινος που ανήκει στον υποβολέα του, τον ποιητή της Οδύσσειας.

• Να αναστραφεί έτσι η ροή της αφήγησης: στο ποιητικό παρόν του έπους να ενταχθεί το ποιητικό του παρελθόν με την τεχνική της αναδρομικής διήγησης (flashback)· ο Οδυσσέας να διαδεχτεί τον Δημόδοκο· το τραγούδι να γυρίσει σε διήγηση, ο αοιδός σε ραψωδό των δικών του δεινών, τα οποία όμως η ποίηση, συνεπικουρούμενη από τη χρονική απόσταση και την ευφρόσυνη ώρα μεταβάλλει σε ακροαματική τέρψη. Και καθώς ο Οδυσσέας ξετυλίγει την ιστορία του, το πλασματικό του ακροατήριο υποχωρεί αφήνοντας τη θέση του στο εκάστοτε πραγματικό ακροατήριο του έπους, οπότε και ο πλασματικός αφηγητής μεταβάλλεται σε πραγματικό − ταυτίζεται κατά κάποιον τρόπο με τον ίδιο τον ποιητή.

 

3. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοι

Στο πλαίσιο των «Ἀπολόγων», Οδυσσέας και σύντροφοι συνυπάρχουν· έχουμε έτσι τη δυνατότητα να παρακολουθούμε τις σχέσεις τους και να τις αξιολογούμε σε σχέση και με την προεξαγγελία του προοιμίου.

Από τα συμβάντα στους Κίκονες, στους Λωτοφάγους και στους Κύκλωπες, διαπιστώνουμε ότι:

• λειτουργούν ως ομάδα με αρχηγό που κατευθύνει τις ενέργειές τους και συνεργάζεται μαζί τους επιλέγοντας τους καλύτερους για την κάθε περίσταση (όπως φαίνεται στην περίληψη κυρίως)·

• εκείνος φροντίζει για τη σωτηρία όλων και στην ανάγκη τούς παίρνει μαζί του με τη βία·

• τους δίνει εντολές, που όταν δεν τηρούνται έχουν οδυνηρές συνέπειες για όλους (η παρακοή τους στους Κίκονες τους στοίχισε έξι συντρόφους από κάθε καράβι: 1 χ6=7 )·

• κάνει όμως και εκείνος λάθος που το αναγνωρίζει, αλλά και το δικαιολογεί 0 ( 48-54/< 4-9>), το πληρώνουν ωστόσο με τη ζωή τους έξι σύντροφοι·

• μοιράζονται εξίσου τα λάφυρα· τιμητική μόνο είναι η διάκριση υπέρ του αρχηγού (610-3/<548-51>)·

• θλίβονται και θρηνούν όλοι μαζί για τους συντρόφους που χάνουν κάθε φορά.

 

→ Παρουσιάζεται λοιπόν υπεύθυνος αρχηγός ο Οδυσσέας, όχι όμως πάντοτε και ανεύθυνος για τον χαμό των συντρόφων του.

 

4. Οι Κύκλωπες

Με βάση την περίληψη της ραψωδίας, τους σχετικούς στίχους του αποσπάσματος ( 40-4/< 16- 0>, 59-77/< 33-51>, 99-307/< 7 -8>) και την όλη σύγκρουση του Oδυσσέα με τον Πολύφημο ως τύπο αντιπροσωπευτικό των Κυκλώπων (317/< 87> κ.ε.), συνθέτουμε την κατάσταση και την εικόνα τους:

• ζουν απομονωμένοι μέσα σε σπηλιές· δεν έχουν θεσμούς (φιλοξενίας π.χ.) ούτε κάποια οργάνωση κοινωνική ή πολιτική (επικοινωνία μεταξύ τους, συνέλευση για τη συζήτηση κοινών θεμάτων και λήψη αποφάσεων) ούτε δεσμεύσεις ηθικές (αίσθηση δικαίου, π.χ.)· δεν έχουν τεχνίτες για την κατασκευή καραβιών, ώστε να επικοινωνούν με άλλους τόπους· δεν σέβονται τους θεούς·

• παρουσιάζονται τερατόμορφοι (γιγαντόσωμοι και μονόφθαλμοι ), υπερφυσικά δυνατοί και ανθρωποφάγοι, ανήκουν όμως στην κατηγορία του ανθρώπινου γένους, αφού μιλούν και σκέπτονται (απλοϊκότατα βέβαια, γι’ αυτό και εύκολα εξαπατώνται), ανάβουν φωτιά, εκμεταλλεύονται γιδοπρόβατα, κτλ.

→ Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι Κύκλωπες «αντικατοπτρίζουν περισσότερο πρωτόγονες καταστάσεις της ανθρωπότητας παρά αληθινά τέρατα».

 

Σ’ αυτόν τον προπολιτισμικό κόσμο εισβάλλει ο πολιτισμένος (στην επική του εκδοχή) ήρωας με σκοπό να τον γνωρίσει, επιχειρεί όμως και να τον φέρει, εκβιαστικά, στο επίπεδο του δικού του πολιτισμού: παρουσιάζεται στον Κύκλωπα ως ικέτης και του μιλά στην αρχή με ειλικρίνεια διεκδικώντας τα δικαιώματα του ικέτη και του ξένου στο όνομα του Ξένιου Δία ( 85-97/< 59-71>), ο Κύκλωπας όμως μένει ασυγκίνητος από τις ηθικές αξίες του πολιτισμένου κόσμου (300-7/< 73-8>)· ο Οδυσσέας θεωρεί κακούργημα την ανθρωποφαγία του, που την τιμωρεί ο Δίας (531-4/<476-8>), ο Κύκλωπας όμως τρώει ανθρώπους όπως πίνει το γάλα του (3 7-8/< 96-7>). H σύγκρουσή τους είναι αναπόφευκτη αλλά με τρόπους και μέσα εντελώς διαφορετικά:

• O Κύκλωπας παρουσιάζεται πελώριος και υπερφυσικά δυνατός, όταν κλείνει την είσοδο της σπηλιάς (266) και όταν κομματιάζει και καταβροχθίζει τους συντρόφους (318- 1/< 88-91>), αλλά αφελής, όταν προσπαθεί ν’ αποσπάσει χρήσιμες γι’ αυτόν πληροφορίες (308-9/< 79-80>, 395-6/<355-6>).

• O Οδυσσέας, καθώς δεν μπορεί να ανταγωνιστεί τον αντίπαλό του στη σωματική δύναμη, και οι συνθήκες δεν του επιτρέπουν να χρησιμοποιήσει ξίφος (331-8/< 99-305>), αξιοποιεί στο έπακρο την μῆτιν –το μόνο όπλο του απέναντι στην τερατώδη δύναμη του Κύκλωπα– και εκμεταλλεύεται τη χοντροκεφαλιά του: τον παραπλανά με τις ψευδείς πληροφορίες για το καράβι τους (313-6/< 83-6>) και για το όνομά του (406-10/<364-7>, πρβλ. 455-61/<408-14>), τον εξαπατά με το κρασί (385-40 /<347-61>), κοιμισμένο και μεθυσμένο τον τυφλώνει και τον εξουδετερώνει ως απειλή (414/<371> κ.ε.), όχι όμως και ως δύναμη, που τη θέτει τώρα στη δική του υπηρεσία· έτσι, και με το εύρημα των κριαριών κατορθώνει και βγαίνει από τη σπηλιά με τους έξι συντρόφους που του απόμειναν.

→ Από την αναμέτρησή τους νικητής, μέχρις εδώ, βγαίνει ο πολύμητις (και χωρίς καμιά θεϊκή επέμβαση αυτή τη φορά), όχι όμως χωρίς απώλειες, που είναι πάντοτε οδυνηρές για έναν αρχηγό – ο καρπός της γνώσης πληρώνεται ακριβά από καταβολής κόσμου.

 

5. O παραμυθιακός χαρακτήρας της «Κυκλώπειας»

 

• Υπάρχουν πολλές παραλλαγές του παραμυθιού του Κύκλωπα στην παγκόσμια μυθολογία, που από τα πανάρχαια χρόνια διασώζουν τον εξής βασικό πυρήνα: ένα έξυπνο παλικάρι εγκλωβίζεται στη σπηλιά ενός ανθρωποφάγου γιγαντόσωμου βοσκού (συχνά μονόφθαλμου), τον εξουδετερώνει όμως τυφλώνοντάς τον και δραπετεύει ντυμένος μια προβιά ή γαντζωμένος στην κοιλιά ενός προβάτου (βλ. και το B΄ στο BM).

• Το θέμα, άρα, αποδεικνύεται ιδιαίτερα αγαπητό στον (λαϊκό) ακροατή, που καμαρώνει για την επιβολή της (πολιτισμένης) δύναμης του νου στην (πρωτόγονη) σωματική δύναμη.

• Ο ποιητής της Οδύσσειας προσάρμοσε δημιουργικά τον κεντρικό πυρήνα αυτού του παραμυθιού στις ανάγκες του δικού του έργου, τον πλούτισε με στοιχεία από παρεμφερή παραμύθια (αν δεν είναι δικές του επινοήσεις), όπως το όνομα Oὖτις και το μεθύσι του Κύκλωπα, και του πρόσθεσε συναισθήματα.

 

Πρόσθετη ανάλυση

ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. “Η είσοδος του Οδυσσέα και των συντρόφων του στη σπηλιά του Πολύφημου” (240-254)
2. “Ο ερχομός του Κύκλωπα” (255-277)
3. “Ο Οδυσσέας ζητά από τον Κύκλωπα φιλοξενία” (278-299)
4. “Ο Κύκλωπας καταβροχθίζει δύο συντρόφους” (300-330)

  1. “Ο Οδυσσέας ελέγχει την οργή του” (331-352)
  2. “Το σχέδιο του Οδυσσέα” (353-372)
  3. “Η τύφλωση του Πολύφημου” (373-444)
  4. “Ο τυφλός Πολύφημος μένει αβοήθητος” (445-459)
  5. “Η έξοδος από τη σπηλιά” (450-512)

ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Α) στ. 253-254 : Ο Οδυσσέας λέει ότι θα ήταν συμφερότερο να άκουγε τους συντρόφους του και να έφευγαν από τη σπηλιά. Έτσι προετοιμαζόμαστε να ακούσουμε τις περιπέτειες που θα ακολουθήσουν μόλις εμφανιστεί ο Κύκλωπας.

Β) στ. 300-304 : η αλαζονική στάση του Πολύφημου (ΥΒΡΙΣ) προαναγγέλλει την τιμωρία του (ΝΕΜΕΣΙΣ)

Γ) στ. 503-506 : τα λόγια του Κύκλωπα προοικονομούν τα βάσανα που θα περάσει ο Οδυσσέας.

ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ

Α) στ. 314-316 : Ο Οδυσσέας λέει στον Πολύφημο ότι το καράβι του έχει καταστραφεί και πως τάχα δεν έχει άλλους συντρόφους, ενώ εμείς ξέρουμε πως αυτό είναι ψέμα.

Β) στ. 393-396 : ο Πολύφημος πίνει με ευχαρίστηση το κρασί που του προσφέρει ο Οδυσσέας, ενώ εμείς γνωρίζουμε πως η προσφορά του κρασιού ήταν μέρος του σχεδίου της τύφλωσης του Κύκλωπα.

Γ) στ. 409-410 : Ο Οδυσσέας λέει στον Πολύφημο ότι ονομάζεται Ούτις, ενώ εμείς ξέρουμε ότι αυτό είναι ψέμα.

ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΝ

Είναι αναγκαίο ο Οδυσσέας και οι σύντροφοι να βρουν ένα δόλιο τρόπο για να τυφλώσουν τον Κύκλωπα και να βγουν από τη σπηλιά. Μας φαίνεται λογικό το ότι είχαν μαζί τους κρασί για να το προσφέρουν ως αντίδωρο, σύμφωνα με την ομηρική φιλοξενία, κάτι που τελικά εξυπηρέτησε τα σχέδιά τους.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

Α) αναδρομική αφήγηση (flash back) : Ο Όμηρος είχε ξεκινήσει την αφήγηση της Οδύσσειας από τη μέση (in medias res), μετά από υπόδειξη της Μούσας. Από τη ραψωδία ι ως τη ραψωδία μ, ο Οδυσσέας αφηγείται τις περιπέτειές του από τη στιγμή που έφυγε από την Τροία ως τη στιγμή που έφτασε στο νησί της Καλυψώς.

Β) πρωτοπρόσωπη αφήγηση : ο Οδυσσέας αφηγείται τις περιπέτειές του, κάτι που κάνει την αφήγηση πιο δραματική.

Γ) περιγραφή : π.χ. της σπηλιάς

Δ) διάλογος : μεταξύ Οδυσσέα και Κύκλωπα, προβάλλονται έτσι με δραματικό τρόπο τα συναισθήματα και οι ιδέες των πρωταγωνιστών.

Ο ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ

Η περιπέτεια του Οδυσσέα στο νησί των Κυκλώπων μοιάζει με παραμύθι γιατί :

Α) ο πρωταγωνιστής είναι ένα τέρας

Β) η σκηνή διαδραματίζεται σε ένα φανταστικό μέρος

Γ) συγκρούεται ο καλός (Οδυσσέας) με τον κακό (Πολύφημο)

Δ) νικητής βγαίνει ο καλός και αδύναμος, άρα υπάρχει αίσιο τέλος (happy end)

Η ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ – Η ΙΚΕΣΙΑ

Όπως και σε προηγούμενα αποσπάσματα, έτσι και σε αυτό προβάλλονται οι δύο πολύ σημαντικοί θεσμοί της ομηρικής εποχής : αυτός της φιλοξενίας και αυτός της ικεσίας. Ο Οδυσσέας και οι σύντροφοί του παρουσιάζονται στον Πολύφημο ως ικέτες και επικαλούνται τον ξένιο Δία, ζητώντας φιλοξενία (293-297). Ο Πολύφημος θα έπρεπε να πράξει ό, τι ο Τηλέμαχος στον Μέντη ή η Ναυσικά στον Οδυσσέα. Όμως ο Κύκλωπας, όχι μόνο δεν περιποιήθηκε τους ικέτες, αλλά καταβρόχθισε κάποιους από αυτούς και σκόπευε να τους φάει όλους!

ΥΒΡΙΣ-ΝΕΜΕΣΙΣ-ΤΙΣΙΣ

Η υβριστική συμπεριφορά του Πολύφημου, που είδαμε πιο πάνω (ύβρις) προκάλεσε την οργή των θεών και την τιμωρία του με την τύφλωσή του (νέμεσις, τίσις). Έτσι επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά το σχήμα που υπάρχει συχνά στα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.

ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ

Η νίκη του έξυπνου, πολυμήχανου και θαρραλέου Οδυσσέα στην αναμέτρησή του με τον πελώριο και δυνατό Πολύφημο αναδεικνύει τον ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα της Οδύσσειας και τονίζει το ότι ο άνθρωπος μπορεί να πετύχει τα πάντα στηριζόμενος στις πνευματικές και ψυχικές του ικανότητες.

ΤΥΠΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

εγώ αποκρίθηκα…λόγια (284) : τυπική έκφραση

έτσι του μίλησα…μ’ άσπλαχνο φυσικό (299) : τυπική έκφραση

αμέσως αποκρίθηκα (312) : τυπική έκφραση

κοσμοσείστης Ποσειδών (314) : τυπικό επίθετο

θεία Αυγή (339) : τυπικό επίθετο

θείο ποτό (386) : τυπικό επίθετο

έτσι του μίλησα…την απάντηση (411) : τυπική έκφραση

Κι εκείνοι ανταπαντώντας…αγόρευαν (456) : τυπική έκφραση

μεγάλου Δία (458) : τυπικό επίθετο

δεσποτικό πατέρα σου (459) : τυπικό επίθετο

φάνηκε ρόδινη…Αυγή (485) : τυπική έκφραση

δυνατός Πολύφημος (495) : τυπικό επίθετο

 

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Οδυσσέας : η περιέργειά του να γνωρίσει τον Κύκλωπα βάζει σε περιπέτειες τον ίδιο και τους συντρόφους του. Είναι γενναίος, αν και αισθάνεται σε κάποιο σημείο φόβο (282-283). Αναλαμβάνει ως αρχηγός και ήρωας να μιλήσει αυτός στον Πολύφημο και εκφράζει το σεβασμό του προς τους θεούς (ικεσία, επίκληση ξένιου Δία). Όταν διαπιστώνει τις προθέσεις του Κύκλωπα με δόλιο τρόπο, δίνει πλαστά στοιχεία, δείχνοντας για μια ακόμη φορά την ευστροφία του (310-316). Όταν ο Κύκλωπας τρώει κάποιους συντρόφους του, λυγίζει και οργίζεται (324-333). Γρήγορα όμως σκέφτεται πιο ψύχραιμα και συγκρατεί την οργή του, δείχνοντας σύνεση (334-337).  Είναι ικανός αρχηγός και φιλέταιρος μιας και προσπαθεί με κάθε τρόπο να σώσει τους συντρόφους του. Καταστρώνει και υλοποιεί ένα ευφυέστατο και παράτολμο σχέδιο. Ως αρχηγός βγαίνει τελευταίος από τη σπηλιά. Αναγνωρίζει το λάθος του να επιμείνει να γνωρίσει τον Κύκλωπα, παρά την αντίθετη άποψη των συντρόφων του (248-249, 253)

  1. σύντροφοι Οδυσσέα : παρουσιάζονται συνετοί και διορατικοί (248-249), αφού παρακαλούν τον Οδυσσέα να φύγουν από τη σπηλιά όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αν και ο Οδυσσέας δεν συμφωνεί, παραμένουν υπάκουοι στις εντολές του αρχηγού τους. Σαστίζουν στη θέα του Κύκλωπα (262) και διστάζουν να τον αντιμετωπίσουν (285-286). Στη συνέχεια εμπιστεύονται τυφλά τον Οδυσσέα και υλοποιούν το ευφυές σχέδιό του.
  2. Κύκλωπας : διαθέτει τεράστια σωματική δύναμη (259, 266-267) και προκαλεί τρόμο στον Οδυσσέα και τους συντρόφους του (262, 282-283). Είναι ασεβής και αλαζόνας, υπερτιμά τις δυνάμεις του και φέρεται ως υβριστής (300-304). Είναι ανθρωποφάγος (317-321, 344). Υστερεί σε πνευματικές ικανότητες, καθώς πείθεται με αφέλεια απ’τα λόγια του Οδυσσέα (310-316, 455). Αν και δυνατότερος από τον Οδυσσέα, ηττάται από αυτόν και εξευτελίζεται.

Πηγή: http://skapanefs.blogspot.gr/2015/02/14-240-512.html

Συγκρότηση της αθηναϊκής κοινωνίας – Η καθημερινή ζωή

Α. Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ αποτελούταν από :
1. Αθηναίους πολίτες
2. Μέτοικους
3. Δούλους

Οι Αθηναίοι πολίτες
•    Είχαν όλες τις εξουσίες
•    Συμμετείχαν στην Εκκλησία του Δήμου
•    Είχαν τα ίδια δικαιώματα απέναντι στους νόμους
•    Έπρεπε να έχουν Αθηναίο πατέρα και Αθηναία μητέρα.

Οι μέτοικοι
•    Ήταν πολίτες άλλων ελληνικών πόλεων που είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα
•    Ασχολήθηκαν με το εμπόριο
•    Πλήρωναν φόρο (μετοίκιο)

Οι δούλοι
•    Ήταν οι περισσότεροι στην Αθήνα (στα χρόνια του Περικλή ήταν περίπου 200.000)
•    Άλλοι ήταν αιχμάλωτοι πολέμου, άλλοι είχαν αγοραστεί σε δουλοπάζαρα και άλλοι ήταν παιδιά δούλων.
•    Άλλοι δούλευαν σε σπίτια ή σε χωράφια, άλλοι ήταν κρατικοί δούλοι (π.χ. εργάτες, αστυνόμοι, λογιστές κλπ.) και οι πιο μορφωμένοι ήταν παιδαγωγοί σε σπίτια πλουσίων.
•    Στην Αθήνα συμπεριφέρονταν καλά στους δούλους και τους θεωρούσαν μέλη της οικογένειάς τους.



Β. ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
•    Έμεναν μέσα στο σπίτι σε ένα ιδιαίτερο τμήμα του σπιτιού (το γυναικωνίτη) και σπάνια έβγαιναν από αυτό μόνες τους (συνήθως στις θρησκευτικές γιορτές).
•    Η ασχολία τους ήταν οι οικιακές εργασίες.
•    Επέβλεπαν τους δούλους
•    Φρόντιζαν για την ομορφιά τους
•    Ύφαιναν
•    Μεγάλωναν τα παιδιά
•    Δεν έπαιρναν μέρος στη δημόσια ζωή
•    Το μόνο αξίωμα που μπορούσαν να πάρουν ήταν αυτό της ιέρειας.

Γ. ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ
•    Αντίθετα με τις γυναίκες, περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας έξω από το σπίτι.
•    Έκαναν προσωπικές εργασίες
•    Σύχναζαν στα γυμναστήρια, στα δημόσια λουτρά και στα κουρεία
•    Συζητούσαν συχνά για την πολιτική
•    Συμμετείχαν στην Εκκλησία του Δήμου
•    Το βράδυ, συχνά οργάνωναν ή συμμετείχαν σε συμπόσια με τους φίλους τους, συζητώντας για την τέχνη και για τη φιλοσοφία.

Δ. ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
•    Τα κορίτσια έμεναν στο σπίτι και μάθαιναν από τη μητέρα τους τα οικιακά
•    Τα αγόρια από 7 χρονών στέλνονταν σε ιδιωτικά σχολεία.

Ε. ΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ
•    Οι Αθηναίοι έτρωγαν απλά (κυρίως λαχανικά, ελιές, παστά ψάρια και σπάνια κρέας)
•    Ντύνονταν κομψά : φορούσαν χιτώνα, ιμάτιο (πανωφόρι από ζεστό μάλλινο ύφασμα), σανδάλια. Οι πλούσιες Αθηναίες αγαπούσαν τα κοσμήματα.

http://skapanefs.blogspot.gr/2012/01/blog-post_23.html

Παλαμάς/Ύμνος στον Παρθενώνα

Λογοτεχνία γ'

 

Ανάλυση

  • ‘Η Φλογέρα του βασιλιά (1910) διαδραματίζεται στο Βυζάντιο.
  • Στον «Τρίτο Λόγο» ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος κατεβαίνει νικητής από τη Μακεδονία στην Αθήνα, για να προσκυνήσει την Παναγία την Αθηνιώτισσα στον Παρθενώνα.
  •  O ποιητής συνθέτει, με αυτή την αφορμή, ένα λυρικό ύμνο στον αρχαίο ναό της ομορφιάς και του ελεύθερου πνεύματος.  Η έμπνευση της είναι αποτέλεσμα και του ανανεωμένου τότε ενδιαφέροντος για το Βυζαντινή Αυτοκρατορία, αλλά κυρίως του μακεδονικού αγώνα.
  • ΘΕΜΑ: Ο Παρθενώνας, σύμβολο της απόλυτης ομορφιάς, είναι δημιούργημα ελεύθερων και δημοκρατικών ανθρώπων. Κάθε άνθρωπος-προσκυνητής του θα επιστρέφει στον Παρθενώνα, για να νιώθει το ξανάνιωμα του κόσμου.
  1. Τίτλοι αποσπασμάτων

α: Ο Παρθενώνας ως παγκόσμιο σύμβολο υψηλής τέχνης και απόλυτης ομορφιάς.

β: Ο Παρθενώνας ως έκφραση του μέτρου και ως καλλιτεχνικό δημιούργημα ελεύθερων ανθρώπων.

γ: Ο Παρθενώνας ως πηγή για την αναβάπτιση των ανθρώπων στην απόλυτη ομορφιά.

  1. Γλώσσα του ποιητικού κειμένου:

Η γλώσσα είναι πλούσια δημοτική, με εξαιρετική επεξεργασία. Το ποίημα γράφτηκε την εποχή που ο Παλαμάς και η γενιά του 1880 έκαναν αγώνες για την καθιέρωση της δημοτικής στην ποίηση. Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της γλώσσας των αποσπασμάτων είναι η χρήση ποιητικών λέξεων πολλές από τις οποίες είναι νεόπλαστες ή εκφραστικά σύνθετα: τρίσβαθα, γνέφια (σύννεφα), ερμοτόπι (τόπος της ερήμου), θρασιά (θρασύτητα), ανθρωπόμορφα, αιματοπότη, αδιαφόρευτα (χωρίς διάκριση, σε όλα το ίδιο), ερωτευτής.

ΥΦΟΣ

Είναι υψηλό ,μεγαλόπρεπο καθώς ταιριάζει σε έναν ύμνο. Η χρήση του δευτέρου  προσώπου βοηθάει σε αυτή τη κατεύθυνση .Ακόμα , η αναφορά σε ονόματα της αρχαιότητας επιβεβαιώνει τη θέση πως ο Παλαμάς συνδέει την  ένδοξη εποχή του Βουλγαροκτόνου με την εποχή συγγραφής του ποιήματος. Εποχή μύχιων πόθων του ελληνισμού, που συνδέονται με την υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας.

 

  1. Αντιθέσεις του δεύτερου αποσπάσματος:

α. Ο ανάλαφρος ρυθμός του Παρθενώνα έρχεται σε αντίθεση με το βαρύ όγκο των πυραμίδων

β. Τον Παρθενώνα τον έχτισαν ελεύθεροι άνθρωποι, με την καθοδήγηση εμπνευσμένων καλλιτεχνών, γι΄αυτό εκφράζει τη Δημοκρατία και το Νόμο της Πολιτείας. Αντίθετα, τις πυραμίδες τις έχτισαν δούλοι που υποχρεώνονταν να δουλεύουν κάτω από την αυστηρή επιτήρηση και με την απειλή  της βίας από το δυνάστη που τους έπινε το αίμα.

  1. Εκφραστικά μέσα στο δεύτερο απόσπασμα:

α. αντίθεση: βάθος-ύψος(θέμελα-μέτωπο)

β. μεταφορά: θέμελα ριζωμένα (τα θεμέλια δε ριζώνουν)

γ. παρομοιώσεις: σα να τη ΄γγιξαν…, σαν πυραμίδας κολοσσός

δ. εκφραστικά σύνθετα: τρίσβαθα, ερμοτόπι

ε. συνεκδοχή: κρατάν εσέ…των Ολυμπίων τα χέρια(οι Ολύμπιοι με τα χέρια τους)

στ. εικόνα: οι θεοί καθώς κρατάνε στα χέρια τους ανάλαφρα τον Παρθενώνα

ζ. υπερβολή: στ΄απέραντα που μάτι δε τη φτάνει

  • ΙΔΕΕΣ – ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ
  • •Πρόκειται για ένα λυρικό ποίημα.
    •Προβάλλεται ο ναός της Αθηνάς ως σύμβολο της ακμής του ελληνικού πνεύματος, το οποίο υμνείται ως ανώτερο κάθε άλλου ανθρώπινου επιτεύγματος.

 

Νοηματικά κέντρα

Η υψηλή τέχνη και η αρμονία της κλασικής αρχαιότητας.

Η δυναμική ενός συμβόλου για τον ελληνισμό και για την ανθρωπότητα

 

Ερμηνευτικές ερωτήσεις προσπέλασης

®     Ποια εικόνα αντικρίζει ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος ερχόμενος στην Αθήνα;

®     Ποιο πρόσωπο κυριαρχεί στην αφήγηση και γιατί;

®     Ποια στοιχεία αποδεικνύουν ότι πρόκειται για λυρικό ποίημα;

®     Ο Παρθενώνας είναι κορυφαίο μνημείο τέχνης . Εντοπίστε τα στοιχεία που το επιβεβαιώνουν.

®     Ποιες αντιθέσεις εντοπίζετε στη δεύτερη ενότητα και τι εξυπηρετούν;

®     Για ποιο λόγο ορισμένες λέξεις είναι με κεφαλαίο .

®     Γιατί ο Παρθενώνας δεν αποτελεί πολιτιστικό μονοπώλιο  της Ελλάδας;

®     Πώς αντιλαμβάνεστε τους δύο τελευταίους στίχους του τρίτου αποσπάσματος;

 

 

Τετραπλή ανάγνωση

®     Σημασία: τι λέει το ποίημα; Ποια θέματα προσεγγίζει; Ποιες πληροφορίες μεταφέρουν οι λέξεις;

®     Συναίσθημα: ποια η στάση του ποιητή απέναντι σε  αυτό για το οποίο μιλάει .Ποιά μέσα χρησιμοποιεί;

®     Τόνος; Ανιχνεύετε κάποια στάση του ποιητή απέναντι στον αναγνώστη ή τον ακροατή; (σαρκασμός, ειρωνεία, έπαρση, διδακτισμός, προτρεπτικός, αφηγηματικός)

®     Πρόθεση: Ποια είναι η πρόθεση του ποιητή; Ποια εντύπωση θέλει να πετύχει;

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

  • ·         Μεταφορές
  • ·         Παρομοιώσεις
  • ·         Εικόνες
  • ·         Αντιθέσεις
  • ·         Σχήμα άρσης -θέσης