Ο Ουμπέρτο Εκο για το φασισμό

Στο δοκίμιο του 1995 Αιώνιος Φασισμός, ο Ουμπέρτο Έκο παραθέτει δεκατέσσερεις γενικές ιδιότητες της φασιστικής ιδεολογίας. Υποστηρίζει ότι δεν είναι δυνατόν να οργανώσει αυτές τις ιδιότητες σε ένα συνεκτικό σύστημα, αλλά ότι «αρκεί να υπάρχει μία από αυτές για να συμβεί η σύμπηξη του φασισμού γύρω της». Χρησιμοποιεί τον όρο «Ur-φασισμός» (πρωτογενής φασισμός) ως γενική περιγραφή των διαφόρων ιστορικών μορφών του φασισμού. Έντεκα από τις δεκατέσσερεις ιδιότητες είναι οι εξής:
• Η «Λατρεία της Παράδοσης», που χαρακτηρίζεται από πολιτισμικό συγκρητισμό, ακόμη και με κίνδυνο εσωτερικών αντιφάσεων. Όταν όλη η αλήθεια αποκαλυφθεί από την Παράδοση, καμία νέα μάθηση μπορεί να συμβεί, μόνο περαιτέρω ερμηνεία και εκλέπτυνση.
• «Η Απόρριψη του μοντερνισμού», η οποία θεωρεί στην ορθολογιστική ανάπτυξη του Δυτικού πολιτισμού, από τον Διαφωτισμό ως κάθοδο στην διαφθορά. Ο Eco διακρίνει αυτό από την απόρριψη της επιφανειακής τεχνολογικής προόδου, καθώς πολλά φασιστικά καθεστώτα προβάλλουν τη βιομηχανική τους ισχύ ως απόδειξη της ζωτικότητας του συστήματός τους.
• «Η Λατρεία της Δράσης για τη Δράση», η οποία υπαγορεύει ότι η δράση είναι αξία από μόνη της, και θα πρέπει να γίνεται χωρίς να είναι αντανάκλαση της διανόησης. Αυτό, λέει ο Eco, συνδέεται με τον αντιδιανοουμενισμό και τον ανορθολογισμό και συχνά εκδηλώνεται με επιθέσεις στο σύγχρονο πολιτισμό και την επιστήμη.
• «Η διαφωνία είναι προδοσία» – Ο φασισμός απαξιώνει την πνευματική συζήτηση και την κριτική συλλογιστική ως εμπόδια στη δράση, καθώς και από φόβο ότι μια τέτοια ανάλυση θα εκθέσει τις αντιφάσεις που ενσωματώνονται σε μια συγκριτιστική πίστη.
• «Ο φόβος της Διαφοράς», την οποία ο φασισμός επιδιώκει να εκμεταλλευτεί και να επιδεινώσει, συχνά με τη μορφή ρατσισμού ή επικλήσεις εναντίον των ξένων και των μεταναστών.
• «Έκκληση προς μια Απογοητευμένη Μεσαία Τάξη», φοβούμενη την οικονομική πίεση από τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων.
• «Η εμμονή με τη Συνομωσία» και τη διόγκωση μιας απειλής από εχθρό. Αυτό συχνά συνδυάζεται με έκκληση προς την ξενοφοβία, με φόβο για απιστία και σαμποτάζ από περιθωριοποιημένες ομάδες της κοινωνίας (όπως ήταν ο φόβος της γερμανικής ελίτ δεκαετίας του 1930 για τις επιχειρήσεις και την ευμάρεια των Εβραίων. Βλ. επίσης αντισημιτισμός). Ο Eco αναφέρει επίσης το βιβλίο του Πατ Ρόμπερτσον “Η Νέα Παγκόσμια Τάξη” ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εμμονής σε συνομωσία.
• Φασιστικές κοινωνίες ρητορικά εμφανίζουν τους εχθρούς τους ως «ταυτόχρονα πολύ ισχυρούς και πολύ αδύναμους». Από τη μία πλευρά, οι φασίστες υπερπροβάλουν τη δύναμη ορισμένων ελίτ σε δυσμένεια, για να ενθαρρύνουν στους οπαδούς τους μια αίσθηση της αδικίας και ταπείνωσης. Από την άλλη πλευρά, δείχνουν την παρακμή αυτών των ελίτ ως απόδειξη την απόλυτης αδυναμίας τους μπροστά στη συντριπτική λαϊκή βούληση.
• «Ο ειρηνισμός είναι συναλλαγή με τον Εχθρό» επειδή «η ζωή είναι ένας μόνιμος Πόλεμος» – πρέπει να υπάρχει πάντα ένας πολεμικός αντίπαλος. Και η φασιστική Γερμανία υπό τον Χίτλερ και η Ιταλία του Μουσολίνι εργάστηκαν πρώτα για να οργανώσουν και να καθαρίσουν τις χώρες τους και στη συνέχεια οικοδόμησαν τις πολεμικές μηχανές που χρησιμοποίησαν αργότερα, παρ’ ότι η Γερμανία εμποδιζόταν από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών να οικοδομήσει στρατιωτική δύναμη. Η αρχή αυτή οδηγεί σε μια θεμελιώδη αντίφαση εντός του φασισμού: η ασυμβατότητα του απόλυτου θριάμβου με τον διαρκή πόλεμο.
• «Περιφρόνηση για τους Αδύναμους», η οποία είναι προβληματικά συδυασμένη με τον σοβινιστικό λαϊκό ελιτισμό, κατά τον οποίο κάθε μέλος της κοινωνίας είναι ανώτερο από τους ξένους, λόγω του ότι ανήκει στην ομάδα. Ο Eco βλέπει σ’ αυτές τις στάσεις τη ρίζα της βαθιάς έντασης στην ιεραρχική δομή των φασιστικών πολιτευμάτων, καθώς ενθαρρύνουν τους ηγέτες να περιφρονούν τους υφισταμένους τους, μέχρι τον απόλυτο Ηγέτη που έχει το σύνολο της χώρας σε περιφρόνηση επειδή του επέτρεψε να πάρει την εξουσία με τη βία.
• «Ο καθένας έχει την παιδεία να γίνει Ήρωας», το οποίο οδηγεί στην αγκαλιά της λατρείας του θανάτου. Ο ήρωας του Ur-Φασισμού ανυπομονεί να πεθάνει. Στην ανυπομονησία του, πιο συχνά στέλνει άλλους ανθρώπους στο θάνατο.”
• «Ανδρισμός», που διοχετεύει το δύσκολο έργο του διαρκούς πολέμου και του ηρωισμού στην ερωτική σφαίρα. Έτσι, οι φασίστες υποτιμούν τις γυναίκες και ταυτόχρονα δεν ανέχονται τις μη καθιερωμένες σεξουαλικές συνήθειες, από την αγνότητα μέχρι την ομοφυλοφιλία.
• «Επιλεκτικός Λαϊκισμός» – Ο λαός, αντιληπτός μονολιθικά, έχουν μια κοινή βούληση, ξεχωριστή και ανώτερη από αυτή του κάθε ατόμου. Καθώς καμία μάζα ανθρώπων δεν μπορεί ποτέ να είναι ομόφωνη, ο Ηγέτης προβάλει ως ερμηνευτής της λαϊκής βούλησης (αν και πραγματικά την υπαγορεύει). Οι φασίστες χρησιμοποιούν αυτή την ιδέα για να απονομιμοποιήσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς λέγοντας ότι «δεν αντιπροσωπεύουν πλέον τη φωνή του λαού.»
• «Νέα γλώσσα» (Newspeak) – ο φασισμός χρησιμοποιεί και προωθεί ένα φτωχό λεξιλόγιο, ώστε να περιοριστεί η κριτική σκέψη.

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *