Το ποίημα ανήκει στη συλλογή Ελεγεία και σάτιρες 1927.
Ελεγεία είναι ένα σύντομο ποιητικό έργο που εκφράζει μέτρια πάθη, λεπτά και τρυφερά συναισθήματα (χαρά, λύπη, μελαγχολία…)
Σάτιρα είναι το λογοτεχνικό έργο που ασκεί κριτική με τρόπο σκωπτικό σε πρόσωπα και κοινωνικές καταστάσεις με κύριο μέσο την ειρωνεία και το σαρκασμό. Εδώ ο ποιητής εξομολογείται κάποια αδυναμία του και επιχειρεί κάποια μορφή αυτοκριτικής, κάτι σαν αυτοσαρκασμό, καθώς το όμορφο βράδυ του δημιουργεί ετερόκλητα συναισθήματα.
Κύρια χαρακτηριστικά της ποίησης του Καρυωτάκη
Ο ποιητής μας ανήκει στη γενιά του Μεσοπολέμου ή γενιά του 1920, η οποία διακρίνεται για την απαισιοδοξία της, τη μελαγχολική διάθεση, την παραίτηση από τη ζωή, την έλλειψη ιδανικών, την ψυχική κούραση, τη διάθεση φυγής από την πραγματικότητα και την αναζήτηση της λύτρωσης στην ποίηση. Πολλά ποιήματα του Καρυωτάκη ανήκουν στο λεγόμενο ρεύμα του Νεοσυμβολισμού, δηλαδή το είδος εκείνο της ποίησης που εκφράζει τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου με σύμβολα από το φυσικό περιβάλλον και την προσεκτική επιλογή λέξεων που δημιουργούν υποβλητική ατμόσφαιρα.
Ανάλυση ποιήματος
Το θέμα του ποιήματος είναι η αδυναμία του ποιητή να ανταποκριθεί στην ερωτική ατμόσφαιρα που δημιουργείται γύρω του ένα βράδυ. Το περιεχόμενο είναι λυρικό.
1η στροφή
Τίτλος: Η ερωτική ατμόσφαιρα που δημιουργείται και η ψυχική ευφορία του ποιητή.
ΑΝΑΛΥΣΗ
Η πρώτη στροφή ξεκινάει με μία παρομοίωση –συμβολισμό: Παρομοιάζεται το βράδυ με ένα μπουκέτο τριαντάφυλλα (ερωτικός συμβολισμός). Έτσι εκφράζεται η ερωτική ατμόσφαιρα, επιθυμία. Το ποίημα συνεχίζεται με μια μεταφορά (και οσφρητική εικόνα),λεπτή, χρυσή ευωδιά. Η καλοσύνη που αναφέρει αμέσως μετά αλλά και η «χρυσή» ευωδιά που έχει ήδη αναφέρει υπογραμμίζουν την ψυχική ευφορία του ποιητή, την ωραία διάθεση που έχει. Η εικόνα στη συνέχεια μας κάνει να φανταζόμαστε τον ποιητή με το παλτό στα χέρια –η βραδιά είναι ωραία- που ρεμβάζει στο σεληνόφως. Η δεύτερη παρομοίωση με την οποία συνεχίζει ο ποιητής είναι η ατμόσφαιρα που μοιάζει ηλεκτρισμένη από τα φιλιά των ερωτευμένων. Μ’αυτή την παρομοίωση συμπληρώνει το ερωτικό κλίμα. Έτσι ο ποιητής βιώνει έντονα τη μαγεία της βραδιάς και με την αίσθηση της αφής ,αφού νιώθει άμεσα σαν άγγιγμα την αίσθηση του ερωτισμού και έχει την εντύπωση πως ο αέρας είναι φορτισμένος από την ερωτική ενέργεια των φιλών που ανταλλάσσουν οι ερωτευμένοι. Η μεταφορά με την οποία τελειώνει η πρώτη στροφή –Η σκέψις, τα ποιήματα βάρος περιττό- υποκρύπτει κάποια ειρωνεία-ίσως και αυτοσαρκασμό- αν συνδυαστεί με τη θετική διάθεση των στίχων 5-6. Ο ποιητής, λοιπόν, παραδέχεται ότι συνυπάρχουν δύο αντίθετα συναισθήματα απέναντι σ’αυτό το όμορφο βράδυ: η αιφνίδια καλοσύνη από τη μία πλευρά (η θετική στάση απέναντι στη ζωή) αλλά και το αβάσταχτο βάρος του που νιώθει ο ποιητής αφού αντί να τον λυτρώνει η ποίησή του του έχει γίνει δυσβάσταχτο βάρος.
Σημείωση: Η μεταφορά των στίχων 3-4 αποτελεί παράλληλα και μια οσφρητική εικόνα στην οποία τον πρώτο ρόλο έχει η αίσθηση της όσφρησης και σε δεύτερο πλάνο η αίσθηση της όρασης. Αυτή η ταυτόχρονη ενέργεια δύο αισθήσεων στην ποίηση ονομάζεται συναισθησία.
2η στροφή
Τίτλος: Η αδυναμία του ποιητή να ανταποκριθεί στην ερωτική ατμόσφαιρα που προβάλλεται στην πρώτη στροφή.
ΑΝΑΛΥΣΗ
Η μεταφορά με την οποία αρχίζει η δεύτερη στροφή δείχνει την ψυχική διάθεση του ποιητή και εκφράζει την αδυναμία του ποιητή να ανταποκριθεί στην ερωτική ατμόσφαιρα που προβάλλεται στην πρώτη στροφή. Έτσι αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι ανατρέπεται το ευχάριστο κλίμα της προηγούμενης στροφής. Δηλώνει ο ποιητής πως έχει σπασμένα φτερά, δηλαδή δεν μπορεί να χαρεί τον έρωτα, αφού δεν έχει ξεπεράσει τις αναστολές του. Έτσι, ακυρώνονται οι ερωτικές προκλήσεις της πρώτης στροφής και το μόνο που μένει είναι το αίσθημα της ματαίωσης και της συνακόλουθης μελαγχολίας.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής είναι απλή δημοτική με κάποια στοιχεία καθαρεύουσας (σκέψις). Το πιο αξιοσημείωτο γλωσσικό γνώρισμα είναι η χρήση του α ενικού προσώπου το οποίο δίνει έναν εξομολογητικό και προσωπικό τόνο.
Η στιχουργική του ποιήματος
Το ποίημα αποτελείται από δύο άνισες ως προς τον αριθμό των στίχων στροφές. Το μέτρο του ποιήματος είναι ιαμβικό, αλλά οι στίχοι δεν έχουν μεταξύ τον ίδιο αριθμό συλλαβών. Υπάρχουν ορισμένες ομοιοκαταληξίες, οι οποίες όμως είναι ακανόνιστες και μοιάζουν σχεδόν τυχαίες. Ο στίχος είναι ελεύθερος.
Η ατμόσφαιρα του ποιήματος
Στο ποίημα δημιουργείται με την κατάλληλη επιλογή λέξεων και εικόνων μία ατμόσφαιρα μαγείας, την οποία ο ποιητής μας αντιλαμβάνεται, αλλά δεν συμμερίζεται, όπως φαίνεται προπάντων από την τελευταία στροφή. Επιπλέον ο ποιητής χαλά την ερωτική ατμόσφαιρα με τον αυτοσαρκασμό των δύο τελευταίων στίχων της πρώτης στροφής. Στο ίδιο σημείο ο ποιητής μας εκφράζει και την απαισιοδοξία του γι’ αυτό που ο ίδιος θεωρεί ως το καταφύγιό του, δηλαδή την ποιητική τέχνη, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι δεν έχει τελικά ουσιαστική αξία για τη ζωή.